ترس از سقوط در «دره مرگ فناوری»

به گزارش ایرنا، عده ای از فعالان استارتاپی و کسب و کارهای نوپا معتقدند اولین قدم های شروع یک کسب و کار سخت است؛ جذب اولین سرمایه، آماده سازی فناوری مورد نیاز، معرفی اولین محصول و دستیابی به اولین مشتری.

آن ها معتقدند اگر چه مراحل نخستین راه اندازی استارتاپ، حیاتی و دشوار است، اما در عوض، ادامه و رسیدن به هدف نهایی کار چندان سختی نیست؛ آن ها به این فکر می‌کنند که حالا که ایده به این خوبی و قدرتمندی داریم، چقدر پول و سرمایه نیاز داریم و چگونه باید آن را تامین کنیم؟ در حالی که هنوز به مشکلات دیگر فکر نکرده اند.

البته این نظر مخالفین متعددی دارد و اینجاست که اصطلاح «دره مرگ فناوری» اهمیت پیدا می‌کند.

«دره مرگ» یک اصطلاح رایج در دنیای استارتاپ است که به سختیِ غلبه بر جریان نقدی منفی در مراحل اولیه عمر استارتاپ اشاره دارد؛ آن هم دقیقا پیش از آنکه کالاها یا خدمات جدید استارتاپ با فروش به مشتریان واقعی، درآمد زایی کند.

به بخشی از منحنی که در آن تراز نقدی استارتاپ منفی باشد، «دره مرگ» می‌گویند، زیرا در این دوره، کسب و کار شما در آسیب پذیرترین حالت خود قرار دارد، اگر استارتاپ بخواهد زنده بماند و به کار خود ادامه دهد، باید بودجه خارجی کافی را برای طولانی مدت تامین کند تا زمانی که منحنی آن برای بار دوم از محور افقی عبور کند.

معاون فناوری و نوآوری وزیر علوم، تحقیقات و فناوری هفته گذشته در مراسم افتتاح نمایشگاه فناوری ربع رشیدی در تبریز با اشاره به اینکه در ادبیات فناوری بحثی تحت عنوان دره مرگ فناوری وجود دارد و مربوط به مرحله‌ای است که در آن طرح به صورت تجاری ارائه می شود، گفت: به شدت در حوزه تجاری سازی طرح های دانش بنیان در کشور مشکل داریم و محصولات شرکت های دانش بنیان توسط دستگاه‌ها خریداری نمی‌شود و در واقع اقتصاد سنتی در مقابل اقتصاد نوین علمی و دانش بنیان مقاومت می کند.

علی خیرالدین رصد مرزهای فناوری های نوین را ضروری دانست و خاطرنشان کرد: نمایشگاه رینوتکس می تواند در کنار سامانه هایی مانند سامانه نظام ایده ها و نیازهای وزارت علوم حلقه واسط برای ساماندهی ایده های فناور و دانش بنیان در جهت پاسخ به نیازها و مسایل کشور باشد.

به نظر می رسد نیازسنجی، ضرورت موفقیت ایده های دانش بنیان است وگرنه ممکن است در مرحله تجاری سازی به مشکل بخورند.

وزیر جهاد کشاورزی هم در اختتامیه دهمین نمایشگاه نواوری ربع رشیدی با بیان اینکه برخی مواقع شرکت های دانش بنیان در فروش محصولات به مشکل می‌خورند، اعلام کرد: برای این منظور ابتدا نیازها را در همه بخش ها شناسایی می‌کنیم و تاکنون ۳۰۰ نیاز فناورانه کشاورزی از معاونت ها و موسسه ها جمع آوری شده است.

سید جواد ساداتی نژاد یادآور شد: نیاز به شرکت های دانش بنیان عرضه می شود و هر شرکتی بتواند آن را عرضه کند با انعقاد قرارداد دیگر دغدعه فروش محصول خود را نخواهد داشت.

خیام نکوئی معاون وزیر جهاد کشاورزی هم در حاشیه مراسم افتتاح ششمین دهکده فناوری کشاورزی کشور در آذربایجان شرقی، همکاری و تعامل با بخش خصوصی را لازمه موفقیت دانست و افزود: وقتی یک فناوری سالها در انتظار پیدا شدن مشتری می ماند، تازگی و بکر بودن خود را از دست می دهد و سوددهی لازم را نخواهد داشت.

مدیر عامل شرکت دانش بنیان « نوآوران خلاق هنر فردا » و برنده تندیس طلایی جشنواره فناوری ربع رشیدی ( رینوتکس ۲۰۲۲ ) هم با بیان اینکه بزرگترین مشکل شرکت های نوپا محدودیت سرمایه است، گفت: در صورت حمایت مالی می توانیم کارگاه خود را تبدیل به کارخانه کرده و اشتغال زایی قابل توجهی ایجاد کنیم .

کمال شایگان که با طرح «توسعه و تبلیغ نرم گردشگری در قالب فناوری هنرهای تصویری» در نمایشگاه رینوتکس شرکت کرده بود، اظهار کرد: برای اجرای این طرح سه ماده ساخته شد تا چاپ پذیری اجسام سخت ممکن شود.

وی افزود: همچنین ۲ دستگاه برای چاپ منحنی و چاپ مسطح بر روی سطوح ساخته شد .

وی با اشاره به اینکه در زمان حاضر بازار خوبی برای خدمات این طرح فناورانه در کشور وجود دارد، گفت: تقاضای بازار بیشتر از توان تولید شرکتش می باشد و در صورت حمایت می تواند کارش را توسعه دهد.

مدیرعامل شرکت دانش بنیان « رایان طب پیشگام پارمیس » که با طرح ” میز تشریح مجازی کالبد نما ” در نمایشگاه رینوتکس امسال شرکت کرده و با کسب رتبه دوم نمایشگاه، برنده تندیس نقره ای شده است، گفت: هر چند ساختار حمایت مالی از شرکت های دانش بنیان بهتر شده است، ولی این شرکت ها پس از تولید و در مرحله بازاریابی هم نیازمند حمایت هستند .

پیمان حاذق جعفری با اشاره به اینکه درصدد صادرات این محصول به کشورهای پاکستان، ترکیه و جمهوری آذربایجان است، گفت: شرکت های دانش بنیان در مرحله صادرات نیازمند حمایت و تسهیلات هستند .

وی با بیان اینکه بازار فعالیت شرکت های دانش بنیان رو به اشباع است، گفت: درصورتی که بسترهای صادرات ایجاد نشود، این شرکت ها توان ادامه فعالیت نخواهند داشت .    

هر چند در کشور ما و در چارچوب اسناد بالادستی سیاستی و قانونی مختلف بارها بر توسعه فعالیت‌های دانش بنیان و تلاش برای کاهش وابستگی به اقتصاد نفتی تاکید شده است اما تجاری سازی دانش شامل ابعاد حقوقی، پیچیدگی‌های فنی، و محاسبات مالی و بازاریابی است و می‌توان آن را فعالیتی چندبُعدی دانست که کشف مؤلفه‌ها و تعاملات درون آن و ارائه چارچوبی برای موفقیت سرمایه‌گذاری مالی و زمانی در علم و فناوری بسیار حائز اهمیت است.

اهمیت ایجاد توجه عمومی به این مسئله تا حدی است که نام‌گذاری سال‌های متمادی گذشته با محوریت تولید و عواملی که بر آن تاثیر دارند، در سال ۱۴۰۱ نیز به طور خاص با تمرکز بر حوزه دانش بنیان ادامه یافته و امسال توسط مقام معظم رهبری با عنوان «تولید، دانش بنیان  و اشتغال‌آفرین» نامگذاری شد.

هدف گذاری سیاستگذارن در سال ۱۴۰۴ رسیدن به سهم  ۲۰ درصدی اقتصاد کشور برای شرکت های دانش بنیان است، اما براساس آمار رسمی کانون پتنت ایران تنها ۵ تا ۷ درصد اختراعات کشور فرآیند تجاری سازی را طی می‌کنند.

طبق آمار موجود ۷۲۴۵ شرکت دانش بنیان داریم که سهم شرکت های دانش بنیان تا سال گذشته در اقتصاد ملی کمتر از پنج درصد، از صادرات کشور کمتر از ۲ درصد و از بعد اشتغال زیر یک درصد است. 

به نظر می رسد با توجه به نقش شرکت های بزرگ در تولید و صادرات، تسهیل گری و آشنا کردن نیازهای شرکت های بزرگ و شرکت های دانش بنیان می تواند این دو بخش را به هم نزدیک کند. 

بررسی‌های مختلف از جمله گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی نشان می‌دهد نظام تجاری سازی علم و فناوری به لحاظ ساختار و نهادهای متولی با چالش‌ها و خلاءهای متعددی از جمله خلاء در مشارکت فعال برخی نهادها مثل سازمان ملی استاندارد، وزارت امور خارجه و نهادهای فرهنگی و نبود نهاد مشخصی برای تجمیع و ساماندهی آمار علم و فناوری و اقتصاد دانش بنیان؛ عملکرد نامناسب و ضعف در تعامل نهادها با کارکردهای مختلف (تداخل وظایف شورای عالی عتف و معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور و اقدامات جزیره‌ای و غیریکپارچه)؛ ضعف همکاری بین نهادهای دولتی و خصوصی مرتبط با نظام تجاری سازی علم و فناوری از قبیل اتصال بین نهادهای کارآفرین با نهاد دانشگاه و صنعت و شیوه‌های تأمین مالی با همکاری بخش غیردولتی روبرو است.

این چالش‌ها، اثرات خود را در عدم اتخاذ سیاست‌های مناسب، اجرای ناقص یا غیراثربخش سیاست‌ها و راهبردهای تجاری سازی و در نهایت اطمینان ناکافی‌ بخش صنعت به استفاده از دستاوردهای محصولات و فناوری‌های دانش بنیان و سهم نامناسب محصولات دانش بنیان در سبد اقتصادی کشور نشان می‌دهد.

ضمن اینکه ریشه آسیب‌ها و چالش‌های پیش روی نظام تجاری سازی علم و فناوری کشور را نه تنها باید در نقش و جایگاه کنشگران، که در جهتگیری‌های سیاستی، قوانین و نحوه اجرای آنها توسط کنشگران نیز جستجو کرد.