عدالت اجتماعی در سیستان و بلوچستان

داود محمدی: استان سیستان و بلوچستان استانی در جنوب شرقی ایران است که دارای جمعیتی برابر با ۲,۷۷۵,۰۱۴ نفر می باشد و پهناورترین استان کشور محسوب می گردد. سیستان و بلوچستان از دو ناحیه سیستان در شمال استان و بلوچستان (زاهدان تا چابهار) تشکیل شده است. مردم این استان از قومیت های سیستانی و بلوچ می باشد که سیستانی ها به زبان فارسی با لهجه سیستانی حرف می زنند و پیرو دین اسلام با مذهب تشیع می باشند و بلوچ ها به زبان بلوچی صحبت می کنند و پیرو اسلام و مذهب تسنن می باشند. اکثریت مردم استان سیستان و بلوچستان اهل سنت و بلوچ می باشند.

استان سیستان و بلوچستان از جمله استان های محروم کشور است به طوری که این استان در بسیاری از شاخص های توسعه یافتگی وضعیت مناسبی را ندارد، از جمله محرومیت های این استان می توان به بیکاری، حاشیه نشینی، عدم دسترسی به آب شرب بهداشتی در بسیاری از مناطق، عدم وجود راه های دسترسی استاندارد از جمله بزرگراه، عدم وجود زیرساخت های مناسب اقتصادی، بیکاری و… اشاره کرد.

این استان دارای پتانسیل و ظرفیت های مناسبی از قبیل وجود بندر اقیانوسی چابهار و حجم بالای مبادلات اقتصادی از طریق آن، همجواری با کشورهای افغانستان و پاکستان و استفاده از ظرفیت مرز و بازارچه های مرزی در راستای تبادلات تجاری، وجود معادن غنی در سراسر استان، نیروی جوان و بانشاط و … هست که استفاده مناسب از این پتانسیل ها می تواند زمینه توسعه و پیشرفت استان را فراهم آورد.

استان سیستان و بلوچستان از جمله استان های مرزی در شرق کشور است که به واسطه بافت خاص سیاسی،  فرهنگی، اجتماعی و ژئوپولیتیکی که دارد با تحولات عمده ای در زمینه بروز بحران های ناحیه ای (منطقه ای) در تاریخ خود روبرو بوده است، عمده این تحولات را می توان نشأت گرفته از وجود آسیب های محیطی و جغرافیایی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و امنیتی دو سوی مرز توأم با حمایت و تحریک بیگانگان منطقه ای و فرا منطقه ای دانست که عملکرد گروه های قومی و مذهبی در این استان را تحت تأثیرقرار می دهد و باعث بروز ناامنی هایی در این مناطق می شود.

براساس تحقیقات دانشگاهی و علمی صورت گرفته استان سیستان و بلوچستان از نظر شاخص توسعه یافتگی در میان استان های دیگر کشور در رتبه بیست و ششم قرار دارد. این محرومیت موجب گردیده تا برخی عناصر، جریانات خاص و گروه های واگرا با متهم کردن نظام به تبعیض مذهبی و قومی علیه مردم استان سیستان و بلوچستان، مردم را نسبت به نظام اسلامی بدبین نمایند و این مطلب نادرست را در اذهان تلقی نمایند که نظام اسلامی به دلیل اینکه اکثریت مردم استان اهل سنت و بلوچ هستند نسبت به مردم این استان تبعیض قائل می شود و با این تبلیغات زمینه تعارض مردم بلوچ اهل سنت را با نظام اسلامی فراهم می آورند.

در دهه ۸۰  نیز گروهک تروریستی جندالشیطان به سرکردگی معدوم عبدالمالک ریگی با همین تفکر غلط تبعیض نظام اسلامی علیه اهل سنت بلوچ استان، اقدام به مبارزه مسلحانه علیه نظام اسلامی نمود و ناامنی های فراوانی را در این استان فراهم آورد و بسیاری از جوانان ناآگاه اهل سنت بلوچ با این تفکر که نظام اسلامی به دلیل مسائل قومی و مذهبی بر مردم بلوچ اهل سنت تبعیض قائل می شود به عضویت این گروهک تروریستی در آمدند. گروهک های تروریستی و معاند نظام اسلامی از قبیل گروهک تروریستی جیش الظلم و سهاب بلوچستان به سرکردگی تروریست فراری حبیب اله سربازی با موج سواری بر روی شکاف های قومی و مذهبی و زدن اتهام به نظام اسلامی مبنی بر تبعیض قومی و مذهبی نظام بر علیه مردم این استان، در راستای جذب نیرو و فعالیت علیه نظام اسلامی فعالیت می نمایند.

قانون اساسی و قوانین موجود:

شاخص‌های عدالت اجتماعی جهت جلوگیری از شکاف اجتماعی شامل حق زیست عادلانه (حداقل‌های معیشتی)، حق بهداشت و درمان، حق آموزش و پرورش، حق تأمین اجتماعی و حق کار و اشتغال می‌باشند که در زیر مجموعه‌ی اسناد حقوق بشری و بالاخص در میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، به عنوان نسل دوم حقوق بشر شناخته می‌شوند. عدالت اجتماعی که در فصول اول (اصول کلی)، سوم (حقوق ملت) و چهارم (اقتصاد و امور مالی) قانون اساسی به آن توجه ویژه‌ای شده، شامل همان شاخص‌هایی می‌باشد که در اسناد بین‌المللی حقوق بشری مورد شناسایی قرار گرفته‌اند. این شاخص‌ها زمانی محقق می‌شود که تمامی افراد ملت، از حیث دارا بودن کرامت انسانی و عضویت در جامعه، به طور برابر امکان بهره برداری، برای آنها وجود داشته باشد. تعهد دولت در قبال شناسایی و حمایت این حقوق از نوع ایجابی و تعهد به نتیجه فوری و در بعضی شاخص‌ها تعهد به نتیجه روبه تزاید می‌باشد.

راه برون رفت از مشکلات موجود

بهترین راه پیشنهادی برای مقابله با شکاف های اجتماعی ناشی از جریانات و تحرکات قومی و مذهبی در استان “دوری کردن مردم بلوچ اهل­سنت از جریانات و تحرکات قومی و مذهبی به سبب برخورد با جریانات و تحرکات قومی و مذهبی و روشنگری پیرامون حرکت نفاق­گونه آنها می باشد”.

از سوی دیگر نظام باید با در نظر گرفتن حقوق اجتماعی اقدام به تقسیم عادلانه ثروت و امکانات موجود نماید و با استقاده از ظرفیت های استان زمینه ارتقا سطح درآمد در این استان را برای جمعیت فراهم نماید.

برخی پیشنهادات اجرایی در راستای مقابله با شکاف های اجتماعی ناشی از جریانات و تحرکات قومی و مذهبی در استان عبارتست از:

• تلاش برای محرومیت زدایی از استان سیستان و بلوچستان .
• رفع احساس بی عدالتی در بین جامعه و نخبگان اهل سنت با انجام روشنگری لازم پیرامون خدمات نظام جمهوری اسلامی ایران به اهل سنت و مناطق سنی نشین.
• بکار گیری اهل سنت در مناصب دولتی (بالغ بر ۹۰ درصد پرسنل ادارات جنوب استان سیستان و بلوچستان از اهل سنت هستند).
• جلوگیری از گسترش تفکرات وهابی و سلفی در میان جریانات مذهبی، نخبگان و عامه جامعه اهل سنت با برگزاری جلسات و سمینارهای روشنگری پیرامون جریان تکفیر و توجیه بزرگان و مولوی های شاخص منطقه.