نقش بی.بی.سی در عملیات روانی دولت انگلیس علیه ایران (قسمت اول)

داود محمدی: شبکه بی‌.بی‌.سی (‌British Broadcasting corporation‌) در سال ۱۹۲۲ میلادی با نام «‌بنگاه سخن پراکنی بریتانیا با مسئولیت محدود‌» بنیانگذاری و در سال ۱۹۲۷ پس از دریافت پروانه سلطنتی تبدیل به یک شرکت دولتی شد. در آخرین روزهای دسامبر سال ۱۹۴۰ (دوم دی ماه ۱۳۱۹) ، پانزده ماه پس از آغاز جنگ جهانی دوم و در هنگامه برنامه ریزی متفقین برای حمله نظامی به ایران (هشت ماه قبل از سوم شهریور ۱۳۲۰ و اشغال ایران) ، بخش فارسی رادیو بی بی سی آغاز به کار کرد. تاسیس بخش فارسی بی بی سی تقریباً از ابتدای جنگ مورد نظر مقامات لندن بود. ظاهراً نخستین بار پیشنهاد و ضرورت این امر از سوی “بولارد” در گزارشی به تاریخ ۲۹ دسامبر ۱۹۳۹ (سه ماه پس از آغاز جنگ) به لندن ارسال شد. این پیشنهاد چهل روز بعد در نهم فوریه ۱۹۴۰ از سوی لندن تایید و به بولارد ابلاغ شد که وزارت خارجه و خزانه داری بودجه لازم برای تاسیس بخش فارسی را مهیا کرده اند. “ویکتور گلدنینگ” نخستین رییس بخش فارسی با توصیه و نظارت مستقیم “راجر استیونسن” رییس وقت بخش شرقی وزارت خارجه بریتانیا و سفیر بعدی آن کشور در تهران به سمت خود برگزیده شد.بی بی سی با درس گرفتن از تجربه بهرام شاهرخ و دیگر همکاران ایرانی وی در تاسیس بخش فارسی رادیو برلین، بنای بخش تازه تاسیس فارسی خود را با کمک چند ایرانی قرار داد که از آن میان دو نفر شاخص تر از بقیه بودند: حسن موقر بالیوزی و مجتبی مینوی. در سال ۱۹۴۱ بر اساس گزارش های نظمیه کل کشور، تعداد فرستنده های رادیوئی در تهران به دویست و پنجاه رسید و تعداد شنوندگان از هزار بالاتر رفت.[۱]

اول بار که خبر پخش برنامه ای به زبان آشنای فارسی به تحصیلکرده های تهرانی رسید در سراسر ایران پنجاه دستگاه گیرنده رادیو در خانه ها بیشتر نبود، جعبه های چوبی و درودگری شده ای به اندازه تلویزیون های بیست و نه اینچ معمولی که از پنج شش سال پیش وارد کشور شده و متظاهرانه در بالای اتاق های پذیرائی خانه های مجلل بزرگان و فرنگ رفته ها جا گرفته بود.می توان باور کرد که همه آن پنجاه دستگاه های گیرنده رادیو، در تاریخ هشتم دی ماه هزار و سیصد و نوزده برابر با بیست و نهم دسامبر ۱۹۴۰ روشن شده بود تا صدای “حسن موقر بالیوزی” را بشنود که به زبان فارسی می گفت “این جا لندن است”.آلمان رقیب بریتانیا در جنگ جهانی هم برنامه ای به زبان فارسی پخش می کرد و صدای بهرام شاهرخ هم در خانه هائی که صاحب رادیو شده بودند شنیده می شد، “این رادیو برلن است.”[۲]

پیش از تاسیس رادیوی فارسی بی بی سی، از سوی سفارت بریتانیا در تهران و به ویژه دوشیزه “آن کاترین لمبتون  ” وابسته مطبوعاتی آن، مکرراً در گزارش های خود به لندن از تداوم و افزایش نفوذ تبلیغاتی آلمان نازی در میان مقامات و مردم ایران و ضرورت ایجاد نوعی ابتکار عمل در ماشین تبلیغات جنگی لندن از قبیل ترجمه اخبار و تفسیرهای جنگی سخن گفته می گفت. [۳]

در دو دهه فاصله سال های ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۲ (۱۹۵۳ تا ۱۹۷۳) بی بی سی روابط نسبتاً مناسبی با ایران داشت. در دهه ۱۹۸۰ با توجه به تحولات رسانه ای و ظهور شبکه هایی چون سی.ان.ان، سرویس جهانی بی بی سی و به تبع آن بخش فارسی تا حد زیادی، در رقابت با شبکه های رقیب بین المللی چون صدای آمریکا و حتی سی.ان.ان، از نخبه گرایی چه در مورد کارکنان خود و چه در مورد محتوا و کیفیت برنامه سازی برای مخاطبان دست کشید و به تولید برنامه های لایت و عامه پسند روی آورد.در دهه ۱۹۹۰ و با گسترش اینترنت، بی بی سی جهانی نیز به بخش آنلاین و اینترنتی مجهز شد و سرویس فارسی آن رسانه نیز از راهی جدید به ارتباط گیری با مخاطبان فرامرزی خود پرداخت.

شبکه تلویزیونی «بی‌.بی‌.سی» فارسی در روز چهارشنبه، پانزدهم دی ماه سال ۸۸ پس از یک دوره طولانی تبلیغ و ایجاد انتظار برای مخاطبان (‌از سال ۲۰۰۷ تا کنون‌) پخش برنامه‌های خود را روی ماهواره‌هات بیرد برای مخاطبان فارسی زبان (‌ایران، افغانستان و تاجیکستان‌) آغاز کرد.

شبکه «بی‌.بی‌.سی» با ۲۶۰۰۰ کارمند و بودجه سالانه چهار میلیارد پوند (‌حدود هشت میلیارد دلار‌) یک شرکت دولتی نیمه خودمختار است که به ظاهر تحت هیچ نفوذ تجاری و سیاسی نیست و تنها به مخاطبانش پاسخگوست! با این رویکرد، «بی‌.بی‌.سی» سال‌هاست که به ظاهر شعار «‌هر ملت باید با صلح و آرامش با ملتی دیگر صحبت کند‌»! را شعار خود قرار داده و آن را پیگیری می‌کند.

بخش عمده بودجه «بی‌.بی‌.سی» توسط شهروندان بریتانیا و بخش دیگری از سوی دولت تأمین می‌شود. هم‌اکنون شبکه «بی‌.بی‌.سی» در سه زمینه رادیو، تلویزیون و اینترنت فعالیت گسترده ای را دنبال می‌کند، به گونه‌ای که برای نمونه، برنامه‌های رادیویی آن با ۳۳ زبان از جمله فارسی پخش می‌شود. ادامه دارد ….

[۱] ^{– مسعود بهنود- ۶۲ سال بی بی سی فارسی: از این جا لندن است؛ تا سایت اینترنتی- سایت اینترنتی بی بی سی فارسی}

[۲]^{مسعود بهنود- ۶۲ سال بی بی سی فارسی: از این جا لندن است؛ تا سایت اینترنتی- سایت اینترنتی بی بی سی فارسی}

_{[۳] سایت اینترنتی بازتاب – بی بی سی در ایران به دنبال چیست؟}